Als ik Niels (8 jaar) voorstel om een tekening te maken van zijn gezin, begint hij met veel enthousiasme te tekenen. Vaak nemen kinderen van deze leeftijd alles letterlijk. Zo ook Niels. Als ik vraag waar de kanker van mama een plek krijgt in de tekening, geeft hij het met grijs een plaats in de linker borst van mama.

Moeder Ellen heeft borstkanker. Sinds zij langdurig in het ziekenhuis heeft gelegen, is Niels onrustig thuis en wil hij het liefst niet meer naar school. Op school is hij vaak boos en afwezig. De thuissituatie is voor moeder Ellen niet meer te hanteren omdat Niels voortdurend op schoot wil zitten bij haar en haar soms zelfs -per ongeluk- pijn doet. Ellen wil haar zoon graag tegemoetkomen, laat hem vaak thuisblijven en wil niet toegeven dat ze eigenlijk meer pijn en verdriet heeft dan ze hem laat merken.

In eerste instantie ziet de gezinstekening van Niels er vrolijk uit: Met elkaar onder één dak. Ieder gezinslid (Niels, mama, zijn 2 jaar oudere zus, papa) krijgt een goed zichtbare plek op de bank in het huis. Niels staat naast zijn moeder en ze houden elkaars handen vast. Vader wordt als laatste toegevoegd op de bank. De vrolijkheid van de tekening en het genieten van het samenzijn vallen op, als ook de overwegend lichte kleuren.

Een gezinstekening is een manier voor Niels om woorden te geven aan zijn verhaal en voor mij als therapeut om nieuwsgierig te zijn en door te vragen. Je kunt een indruk krijgen van de onderlinge verstandhouding die er thuis is en de dynamiek tussen de gezinsleden: Hoe ervaart Niels het thuis? Voelt hij zich veilig? Geliefd? Hoe is de band met andere gezinsleden? Hoe wordt er naar de ziekte gekeken?

Na het bekijken van de tekening, bevestigt Ellen dat Niels het liefst thuis is om alles in de gaten te houden: Hoe het met mama is, of ze pijn heeft of verzorgd moet worden. Toen de ziekte bekend werd bij Ellen hebben de ouders dat eerlijk verteld aan de kinderen, maar wilden hen verder besparen wat de behandelingen en gevolgen zijn. Ellen krijgt een curatieve behandeling. Dat wil zeggen dat de behandeling die ingezet is, bedoeld is om te genezen. Maar eerlijk gezegd is Ellen erg onzeker met de situatie en vertrouwt er niet op dat ze weer beter wordt. Haar eigen moeder is overleden aan borstkanker toen Ellen een jonge vrouw was van 23 jaar. Er is geen erfelijke aanleg van borstkanker bekend in haar familie. Maar met alle goede bedoelingen deelt zij deze onzekerheden en gevoelens uit bescherming niet met de kinderen. Niels voelt aan dat moeder Ellen een onzekere tijd doormaakt en dat er angst is. Hij kruipt bij haar op schoot, reageert als een klein kind omdat hij veiligheid en troost nodig heeft in deze onzekere tijd. Hij wil letterlijk erbij blijven om vat te krijgen op de situatie.

Enkele weken later vertellen Ellen en Niels dat zij oude foto’s hebben bekeken. ‘De dokters denken dat mama weer beter wordt, maar mama denkt dat ze net als oma dood gaat.’ vertelt Niels. Omdat hij precies wilde weten wat er is gebeurd, wat dood dan is en wie oma was, zijn ze oude foto’s gaan kijken. Sindsdien staat er een grote foto van oma in de woonkamer. Ellen is meer gaan uitleggen en aangeven wat haar bezighoudt, met gebruik van -voor Niels leeftijd- passende woorden en oude foto’s en deelt dit met haar zoontje. Het is voor hem nu beter te begrijpen en hij zal meer vertrouwen krijgen dat hij eerlijke informatie ontvangt en dat hij wordt betrokken bij wat er speelt. Niels: ’Ik snap best dat mama soms bang is. Dat zou ik ook zijn als ik geen mama meer had. Mama lijkt wel op oma, maar is wel een andere mama’, zegt hij stellig. Al lachend bevestigt Ellen dit en voor nu lijken deze hartveroverende woorden te helpen.